Hepimizin hayatında yaşadığımız iniş ve çıkışlarımız olabilir. Kimi zaman çok mutlu ve huzurlu günler geçiririz; kimi zaman ise her şey ters gider ve isyan ederiz. İşte bipolar bozukluk (manik depresyon) da, dağın zirvesi ve derin vadiler gibi iniş ve çıkışların şiddetli olduğu bir psikolojik bozukluktur. Bipolar bozukluğun (manik depresyonun) belirtileri, işinize ve okul performansınıza zarar verebilir, ilişkilerinize zarar verebilir ve günlük hayatınızı bozabilir. Tedavi edilebilir olmasına rağmen, birçok insan belirtileri tanımıyor ve iyi hissetmek için ihtiyaç duydukları yardımı alamıyor. Bipolar bozukluğun tedavisi olmadığında işler daha da kötüleşmeye başladığından, semptomların neye benzediğini öğrenmek önemlidir. Sorunun fark edilmesi, iyileşmenin ilk adımıdır.
Ne yapabilirsiniz?
- Rivayetleri bipolar bozukluk ile ilgili gerçeklerden ayırarak umut kazanın
- Bipolar bozukluğun belirtilerini ve semptomlarını tanıyın
- Yaşam tarzınızın bipolar bozukluğu nasıl etkilediğini anlayın.
- Kendinize yardımcı olmak için yapabileceğiniz şeyler hakkında bilgi edinin.
- İntihar duygularını ciddiye alın ve bu duygular hakkında hemen bir şeyler yapın.
- Bipolar bozukluk hakkında daha fazla bilgi edinmek için ilgili makaleleri okuyun.
Bipolar (manik depresyon) bozukluk nedir?
Bipolar bozukluk (manik depresyon olarak da bilinir) duygusal anlamda en zirveden depresyonun en alt düzeylerine kadar ruh hali, enerji, düşünce ve davranışta ciddi değişimlere neden olan bir kişilik bozukluğudur. Kısa sürdüğünü düşündüğümüz ani ruh hali değişimlerinden daha ziyade bipolar bozukluk döngüleri haftalar ve hatta aylarca sürebilir. Normal duygudurum değişimlerinden farklı olarak bipolar bozukluğun ruh hali değişimleri o kadar yoğun olur ki, yaşam fonksiyonlarınıza dahi müdahale etmeye başlar.
Manik dönem sırasında, bir kişi dürtüsel olarak işten ayrılabilir, kredi kartlarında büyük miktarda para harcayabilir veya sadece iki saatlik uykudan sonra bile dinlenmiş hissedebilir. Depresif dönem sırasında ise aynı kişi uyumaktan uzaklaşmak için çok yorulabilir, işsiz kalma ve borçlanma konusunda nefret dolu ve umutsuzluklarla dolu olabilir.
Bipolar bozukluğun sebepleri tam olarak anlaşılamamıştır, ancak çoğunlukla kalıtımsal görünmektedir. Bipolar bozukluğun ilk manik veya depresif dönemi genellikle gençlikte veya yetişkinlikte oluşur. Belirtiler ince ve kafa karıştırıcı olabilir; Bipolar bozukluğu olan birçok kişi göz ardı edilir veya yanlış teşhis edilir; böylece gereksiz acılar çekmesine neden olabilecek tanı koyamama dönemi yaşanır. Ancak uygun tedavi ve destekle, düşündüğünüzden daha dolu ve tatmin edici bir hayat sürdürebilirsiniz.
Bipolar bozukluk ile ilgili efsaneler ve gerçekler
Efsane: Bipolar bozukluğu olan insanlar daha iyi hale gelemez ya da normal bir yaşam süremez.
Gerçek: Bipolar bozukluğu olan birçok kişi başarılı bir kariyer, mutlu bir aile hayatı ve tatmin edici ilişkilere sahiptir. Bipolar bozukluklarla yaşamak zor ancak tedaviyle sağlıklı baş etme becerileri kazanılabilmektedir.
Efsane: Bipolar bozukluğu olan insanlar mani ve depresyon arasında gider gelirler.
Gerçek: Bazı insanlar mani ve depresyon arasında geçiş yapar, ancak çoğu mani yaşamaktan çok depresyon yaşarlar. Mani yaşayan hastalar o kadar hafif belirtiler gösterir ki, neredeyse fark edilmez. Bipolar bozukluğu olan insanlar da semptomsuz uzun süre devam edebilirler.
Efsane: Bipolar bozukluk sadece ruh halini etkiler.
Gerçek: Bipolar bozukluk ayrıca enerji seviyenizi, yargılamanızı, hafızanızı, konsantrasyonunuzu, iştahınızı, uyku düzeninizi, cinsel tercihinizi ve benlik algınızı da etkiler. Ayrıca, bipolar bozukluk, anksiyete, maddenin kötüye kullanımı ve diyabet, kalp rahatsızlığı, migren ve yüksek tansiyon gibi sağlık sorunları ile de bağlantılıdır.
Efsane: Bipolar bozukluğu kontrol etmek için ilaç kullanmaktan başka yapabileceğin hiçbir şey yok.
Gerçek: İlaç bipolar bozukluk tedavisinin temelini oluştururken, terapi ve kendi kendine yardım stratejileri de önemli roller oynamaktadır. Semptomlarınızı düzenli olarak egzersiz yaparak, yeterince uyuyarak, doğru beslenerek, ruh halinizi izleyerek, stresinizi minimumda tutarak ve destekleyici insanlarla kendinizi çevreleyerek kontrol etmeye yardımcı olabilirsiniz.
Bipolar bozukluğun belirtileri nelerdir?
Bipolar bozukluk, farklı insanlarda çok farklı görünebilir. Belirtiler, kendi içinde farklı desenlerde görülebilmekle beraber, vakanın ciddiyetine göre değişir. Bazı insanlar mani veya depresyona daha yatkınken bazıları ikisi arasında eşit olarak dönüşümlü yaşarlar. Bazıları sık duygudurum bozukluğu yaşarlarken; bazıları yaşam boyu yalnızca birkaç kez semptom gösterebilir.
Bipolar bozuklukta dört çeşit duygudurum bozukluğu vardır: mani, hipomani, depresyon ve karışık ataklar. Her bipolar bozukluk duygudurum bölümünde, benzersiz belirtiler vardır.
Bipolar bozukluk – Mani
Bipolar bozukluğun manik safhasında, artan enerji, yaratıcılık ve yerinde duramama duyguları yaygındır. Manik atak yaşayan insanlar genellikle bir dakikada çok konuşur, çok az uyurlar ve hiperaktifleşirler. Ayrıca, hepsi güçlü, yenilmez veya büyüklüğe mahkûmmuş gibi hissedebilirler. Ancak mani ilk başta iyi hissettirse de, döngü sık sık kontrolden çıkma eğilimi gösterir. İnsanlar sıklıkla manik dönem sırasında pervasızca davranırlar; örneğin abartılı kumar oynarken, uygunsuz cinsel aktivitelerde bulunmak veya aptalca iş yatırımları yapmak. Ayrıca öfkeli, sinir bozucu ve agresif-kavgalara tutuşurlar, başkalarını kendi planlarına izinsiz şekilde dahil ederler ve davranışlarını eleştiren herkesi suçlarlar. Hatta bazıları hayal görür ya da gaipten sesler duymaya başlar.
Maninin yaygın belirtileri ve semptomları nelerdir?
- Alışılmadık derecede “olumlu” ve iyimser hissetmek veya son derece sinirli hissetmek
- Birinin yetenekleri veya güçleri hakkında gerçekçi olmayan inançlar
- Çok az uyumak; ancak çok enerjik hissetmek
- Başkalarının yetişemeyeceği şekilde hızlı konuşmak
- Sürekli bir yarış içinde hissetme; bir fikirden diğerine hızlıca atlama
- Dikkat dağınıklığı, konsantre olamama
- Sağlıklı olmayan karar ve yargılamalar
- Sonuçlar hakkında düşünmeden pervasızca davranmak
- Halsizlikler ve halüsinasyonlar (şiddetli vakalarda)
Bipolar bozukluk – Depresyon belirtileri
Geçmişte, bipolar depresyon düzenli depresyon içinde sayılıyordu, ancak bir araştırma grubu gün geçtikçe, özellikle önerilen tedaviler söz konusu olduğunda ikisi arasında önemli farklılıklar olduğunu ortaya koydu. Bipolar depresyonu olan çoğu insana antidepresanlar ile yardım edilememektedir. Aslında, antidepresanların bipolar bozukluğu daha kötü hale getirebileceği, mani veya hipomaniyi tetikleyebileceği, ruh halleri arasında hızlı geçiş yapabileceği veya diğer psikiyatrik ilaçlara müdahale edebileceği riski vardır.
Pek çok benzerliğe rağmen bazı semptomlar bipolar depresyonda normal depresyondan daha sık görülür. Örneğin, bipolar depresyonun sinirlilik, suçluluk, öngörülemeyen ruh hali dalgalanmaları ve huzursuzluk duygusu vermesi daha olasıdır. Bipolar depresyonu olan insanlar aynı zamanda yavaşça hareket etme ve konuşma, çok uyuma ve kilo verme eğilimindedir. Buna ek olarak, psikotik depresyon geliştirebilirler – gerçeklikle temaslarını kaybettikleri bir durumdur – iş ve sosyal işlevlerde büyük bir sakatlık yaşamaktadırlar.
Bipolar depresyonda sık karşılaşılan belirtiler şunlardır:
- Umutsuz, üzgün veya boş hissetmek
- Sinirlilik
- Hiçbir şeyden zevk alamama
- Yorgunluk veya enerji kaybı
- Fiziksel ve zihinsel halsizlik
- İştah artması veya kilo değişiklikleri
- Uyku sorunları
- Konsantrasyon ve hafıza sorunları
- Değersizlik veya suçluluk duygusu
- Ölüm veya intihar düşünceleri
Bipolar bozukluğun farklı yüzleri
Bipolar I Bozukluğu (mani veya karma belirtiler) – Bu hastalık klasik manik depresif form olup, en az bir manik atak ya da karma belirtiler ile karakterizedir. Çoğunlukla Bipolar I Bozukluk da en az bir depresyon atağı içerir.
Bipolar II Bozukluğu (Hipomani ve Depresyon) – Bipolar II bozukluğunda, kişi tam mani atağı geçirmez. Bunun yerine, hastalık hipomaninin ve şiddetli depresyonun ataklarını yaşar.
Siklotmi (hipomani ve hafif depresyon) – Siklotmi, döngüsel ruh hali dalgalanmalarından oluşan hafif bir bipolar bozukluk biçimidir. Bununla birlikte, belirtiler tam mani veya depresyondan daha az şiddetlidir.
Bipolar bozukluğun nedenleri nelerdir?
Bipolar bozukluğun tek nedeni yoktur. Bazı insanlar genetik olarak bipolar bozukluğa yatkın görünüyorlar, ancak miras alınmış bir hassasiyete sahip herkes bu hastalığa yakalanmıyor, bu da genlerin tek sebep olmadığını gösteriyor. Bazı beyin görüntüleme çalışmaları, bipolar bozukluğu olan insanların beyinlerinde fiziksel değişiklikler olduğunu gösteriyor. Diğer araştırmalar, nörotransmitter dengesizlikleri, anormal tiroid fonksiyonu, sirkadyen ritim bozuklukları ve stres hormonu kortizol seviyesinin yüksek olduğunu göstermektedir.
Çevresel ve psikolojik faktörlerin ayrıca bipolar bozukluğun gelişimine etki ettiği düşünülmektedir. Bu harici faktörlere tetikleyiciler denir. Tetikleyiciler yeni mani veya depresyon ataklarını başlatabilir veya var olan semptomları daha da kötüleştirebilir. Bununla birlikte, bariz bir tetikleyici olmaksızın birçok bipolar bozukluk olayı meydana gelebilir.
Stres – Stresli yaşam olayları, genetik açıdan kırılgan bir kişide bipolar bozukluğu tetikleyebilir. Bu olaylar, evlenmek, üniversiteye gitmek, sevilen birini kaybetmek, kovulmak veya taşınmak gibi köklü veya ani değişiklikler (iyi veya kötü) içerir.
Madde Bağımlılığı – Madde kötüye kullanımı bipolar bozukluğa neden olmazken, bir atak oluşturabilir ve hastalığın seyrini kötüleştirebilir. Kokain, ecstasy ve amfetaminler gibi uyuşturucular maniyi tetikleyebilir; alkol ve sakinleştiriciler depresyonu tetikleyebilir.
İlaçlar – Bazı ilaçlar, özellikle de antidepresan ilaçlar, maniyi tetikleyebilir. Manilere neden olabilecek diğer ilaçlar reçetesiz, iştah kesici, kafein, kortikosteroidler ve tiroit ilaçları içerir. Mevsimsel Değişiklikler – Mani ve depresyon dönemleri genellikle mevsimsel bir dönüşüm izler. Manik dönemler yaz boyunca daha yaygındır ve depresif dönemler sonbahar, kış ve baharda daha sık görülür.
Bipolar bozukluğun tedavisi nasıl olur?
Bipolar depresyon semptomlarını kendinizde veya bir başkasında görürseniz, yardım almak için zaman kaybetmeyin. Sorunu görmezden gelmek bu sorunu ortadan kaldırmaz; aslında, kesinlikle daha da kötüleşecektir. Tedavi edilmeyen bipolar bozukluklarla yaşamak, kariyerinizden sağlıkla olan ilişkilerinize kadar her konuda sorunlara neden olabilir. Sorunun olabildiğince erken tanılanması ve tedaviye başlanması bu komplikasyonları önlemeye yardımcı olabilir.
Bipolar bozukluk tedavisinin temelleri
Bipolar bozukluk, uzun süreli tedaviyi gerektirir. Bipolar bozukluk kronik, tekrarlayıcı bir hastalık olduğundan, kendinizi daha iyi hissettiğinizde bile tedaviye devam etmek önemlidir. Bipolar bozukluğu olan çoğu insanın yeni atakları önlemek ve semptom yaşamamak için ilaç alması gerekir. İlaçtan daha farklı tedavi yöntemleri de var. Tek başına ilaç genellikle bipolar bozukluk belirtilerini kontrol etmek için yeterli değildir. Bipolar bozukluk için en etkili tedavi stratejisi, ilaç, terapi, yaşam tarzı değişiklikleri ve sosyal desteğin bir kombinasyonunu içerir.
Tecrübeli bir psikiyatr ile çalışmak en iyisidir. Bipolar bozukluk karmaşık bir durumdur. Tanı zor olabilir ve tedavi genellikle zordur. Güvenlik nedeniyle, ilaçlar bir uzman tarafından yakından izlenmelidir. Bipolar bozukluk tedavisinde yetenekli bir psikiyatrist, bu çarpık dönüşleri engellemenize yardımcı olabilir.
Kendi kendine yardım edilebilir mi?
Bipolar bozukluklarla mücadele her zaman kolay değildir, ancak hayatınızı sürdürmenize engel olmamalıdır. Ama bipolar bozukluğun başarıyla yönetilebilmesi için akıllı seçimler yapmak zorundasınız. Yaşam tarzınız ve günlük alışkanlıklarınız ruh haliniz üzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve bu tür küçük değişimler ilaç ihtiyacınızı azaltabilir.
Kendi kendine yardım stratejileri
Eğitim alın: Bipolar bozukluk hakkında mümkün olduğunca bilgi edinin. Ne kadar çok şey biliyorsanız, kendi toparlanma sürecinize o kadar iyi yardımcı olursunuz.
Harekete geçin: Egzersiz ruh halinizi olumlu etkiler ve karşılaştığınız bipolar atak sayısını azaltabilir. Koşu, yürüyüş, yüzme, dans etme, tırmanma veya davul çalma gibi kol ve bacak hareketlerini harekete geçiren aerobik egzersizler, beyniniz ve sinir sisteminiz için özellikle yararlı olabilir.
Stresi kontrolünüz altında tutun: Stresli durumlardan kaçının, sağlıklı bir iş-yaşam dengesi oluşturun ve meditasyon, yoga veya derin nefes alma gibi rahatlama tekniklerini deneyin.
Destek isteyin: Yardım ve teşvik için kendinizi açabileceğiniz kişilere sahip olmak önemlidir. Destek grubuna katılmayı veya güvenilir bir arkadaşınızla konuşmayı deneyin. Yardım istemek bir zayıflık işareti değildir ve başkalarına yük olduğunuz anlamına gelmez. Aslında çoğu arkadaş, onlara güvendiğiniz için kendini iyi hissedecek ve bu güven ilişkinizi güçlendirecektir. Arkadaşlarınıza ve ailenize yakından bağlı kalın. Sinir sisteminizi sakinleştirmenin hiçbir yolu yoktur; yalnızca yaşadığınız şey hakkında konuşabilmenizi sağlayan destekleyici insanlarla yüz yüze temas her zaman iyidir.
Sağlıklı seçimler yapın: Sağlıklı uyku ve yemek alışkanlıkları ruh halinizi stabilize etmeye yardımcı olabilir. Düzenli bir uyku programı izlemek özellikle önemlidir.
Ruh halinizi izleyin: Belirtilerinizi takip edin ve ruh halinizin kontrol dışı kaldığını gösteren işaretleri izleyin, böylece sorunu başlamadan durdurabilirsiniz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder